Aan de Internetten Samenwerkingscel
Aan de CLB-directeurs
Aan de CLB-medewerkers
Centra voor leerlingenbegeleiding laten jongeren van het derde secundair onderwijs ter voorbereiding van het medisch consult vaak een vragenlijst invullen. Maar wat kan in zo’n vragenlijst best aan bod komen? En hoe kan je dan adequaat reageren op de antwoorden van de jongere? We weten dat ongewenst advies geven niet werkt, maar wat werkt dan wel? Zit je ook met deze vragen? Dan is deelname aan dit onderzoek misschien iets voor u.
Met de steun van de Vlaamse overheid, heeft de VWVJ de gebruiksrechten van de online vragenlijst voor jongeren “Gezond leven, check het even” aangekocht om de haalbaarheid en validiteit ervan te kunnen onderzoeken in Vlaanderen.
"GEZOND LEVEN, CHECK HET EVEN"
De online vragenlijst is ontwikkeld door de GGD (gemeentelijke gezondheidsdienst) Gelderland-Midden in Nederland naar aanleiding van het extra JGZ (jeugdgezondheidszorg) contactmoment voor 15-16 jarigen dat sinds 2013 mogelijk is in Nederland. Bij de ontwikkeling is actief input gevraagd van de jongeren zelf, van personen die werken met jongeren en van experten in de gezondheidszorg en het oplossingsgericht werken.
Doorheen het traject werd voor de ontwikkelaars duidelijk dat het contactmoment (= online vragenlijst + eventueel gesprek) moet waarborgen dat jongeren op een positieve manier worden uitgenodigd om na te denken over hun eigen gezondheid en leefstijl en de keuzes die ze daarin maken. Ook moeten zij zich laagdrempelig uitgenodigd voelen om hun vragen te stellen. Zij wensen een serieuze gesprekspartner voor zich te hebben, die hen niet betuttelt, aansluit bij hun vragen en zorgen en die hun privacy tegenover de school en hun ouders respecteert. De online vragenlijst wil aan deze verwachtingen van jongeren tegemoet komen.
Naast deze individuele benadering van jongeren, maakt deze online bevraging ook analyse van geanonimiseerde data op groepsniveau mogelijk. Op basis hiervan kan een ‘gezondheidsprofiel’ gegenereerd kunnen worden, bijvoorbeeld op het niveau van een school, wat kan bijdragen tot het maken van gepaste beleidskeuzes inzake gezondheid.
De thema’s die in de online vragenlijst aan bod komen zijn: (1) lichamelijke gezondheid, (2) sociaal-emotionele gezondheid (welbevinden, pesten en gepest worden, mishandeling), (3) verslaving (roken, alcohol, drugs en gamen), (4) seksualiteit, en (5) leefomstandigheden (schoolklimaat, relaties met anderen en thuissituatie)
DIFFERENTIATIE IN DE VERVOLGACTIES
Ongeveer een week vóór het medisch consult van het derde secundair onderwijs vullen jongeren, na uitleg door de verpleegkundige op school, de online vragenlijst in op een computer van de school of op hun smartphone. De jongeren krijgen via een persoonlijke login onmiddellijk toegang tot hun persoonlijke feedback. Nadien wordt automatisch een samenvatting gemaakt van de antwoorden van de leerling, onder de vorm van een pdf-bestand voor de CLB-medewerker. In functie van de antwoorden van de jongere kan de vervolgactie verschillend zijn:
- De jongere krijgt online informatie om zijn/haar gezond gedrag te bekrachtigen of om hem/haar aan het denken te zetten en nieuwsgierig te maken naar meer informatie over het betreffende onderwerp;
- Als de jongere in de vragenlijst aangeeft online informatie te willen ontvangen over een bepaald onderwerp, krijgt hij /zij gedurende 6 maanden toegang tot de gevraagde informatie;
- Als de jongere aangeeft een vraag te hebben voor het CLB, dan wordt tijdens een gesprek samen met de hem/haar gezocht naar een antwoord. Dit gesprek wordt gevoerd door de verpleegkundige of de arts tijdens het medisch consult dat kort nadien volgt. Vraagt het gesprek meer tijd dan wat mogelijk is tijdens het medisch consult? Dan kan een afspraak voorgesteld worden op een later tijdstip. Kiest het centrum om de andere disciplines ook te betrekken? Dan kan, afhankelijk van de vraag en het onderwerp, het gesprek ook door een collega van een andere discipline gevoerd worden;
- Naar aanleiding van zorgelijke signalen uit de vragenlijst zal een jongere actief uitgenodigd worden voor een gesprek. Hierbij wordt niet op elk 'ongewenst’ of ongezond antwoord gereageerd, maar wel bij aanwijzingen voor ernstige problematiek (zoals mishandeling, depressie of ‘hard’ gebruik van drugs). Net als bij de voorgaande vervolgactie, zal de discipline van de CLB-medewerker die het gesprek voert en het tijdstip van het gesprek, afhankelijk zijn van CLB-interne afspraken.
ONDERZOEK IN VLAANDEREN
In een eerste fase werd de online vragenlijst zowel taalkundig als inhoudelijk aangepast aan de Vlaamse context. Dankzij een actieve inbreng van expertorganisaties (VIGEZ, Eetexpert, VAD, Sensoa en VLESP) werd een Vlaamse versie van de online vragenlijst ontwikkeld. De feedback die jongeren krijgen, is nu volledig conform met de Vlaamse context en de Vlaamse adviezen.
Tijdens het schooljaar 2016-2017 werd de haalbaarheid van Nederlandse online vragenlijst reeds bij een beperkte steekproef van jongeren in twee CLB geëvalueerd. Op basis van de bevindingen in deze pilootstudie start de VWVJ in het schooljaar 2017-2018 met een grootschaliger onderzoek naar de haalbaarheid en validiteit van de toepassing van de Vlaamse versie van ‘Gezond leven, check het even’ bij leerlingen van het derde jaar voltijds gewoon secundair onderwijs door de CLB.
Concreet houdt dit in dat de deelnemende CLB-medewerkers in de loop van november 2017 kunnen genieten van een gratis driedaagse vorming (gespreid over enkele weken). Meer concrete informatie hierover volgt. Op het programma staan:
- Duiding bij het onderzoek en het gebruik van de online vragenlijst;
- Training in motiverende gespreksvoering. Aangezien het belangrijk is dat het eventuele vervolggesprek, ongeacht het onderwerp, op dezelfde toon gevoerd wordt dan deze die aanwezig is in de online vragenlijst, wordt tijdens de vorming veel aandacht besteed aan de motiverende gespreksvoering;
- Thematisch versterken van deelnemers door VAD, Sensoa en Eetexpert (is deels discipline-specifiek);
Na de vorming zullen de deelnemende CLB van januari tot december 2018 gebruik kunnen maken van de online vragenlijst. We verwachten dat de deelnemers tijdens het onderzoek werken met de online vragenlijst zoals voorgeschreven, dat ze de vereiste data registreren tijdens de duur van hun deelname aan het onderzoek, dat ze deelnemen aan een focusgesprek en dat ze de bevraging van een deel van de jongeren door de onderzoekers organisatorisch ondersteunen.
Het onderzoek wordt wetenschappelijk ondersteund door de KU Leuven (Prof. Karel Hoppenbrouwers, dienst Jeugdgezondheidszorg, KU Leuven), met inhoudelijke en wetenschappelijke betrokkenheid van Prof. Stephan Van den Broucke (faculteit psychologie, UCL) en dr. Sigrid Van den Branden (Toegepaste Gezondheidswetenschappen, Howest).
WARME OPROEP AAN DE CLB OM ZICH KANDIDAAT TE STELLEN VOOR DEELNAME AAN HET ONDERZOEK
CLB kunnen intekenen door de bijgevoegde intakevragenlijst te mailen naar anouk.vanlander@vwvj.be en dit vóór 9 juni 2017. In de loop van de maand juni nemen we contact op met de geïnteresseerde centra, om hen uitgebreider te informeren over het onderzoek. In functie van een goede regionale spreiding van de CLB en van het aantal participerende klassen per CLB, zal nadien beslist worden welke centra kunnen deelnemen.
Met vriendelijke groeten,
Moniek De Keyser
voorzitter VWVJ