-
WHO Mental Health Action Plan 2013-2020
In de schoot van de WHO bekrachtigden de 'ministers of health' van 194 lidstaten de 'Comprehensive Mental Health Action Plan 2013-2020'.
Het actieplan erkent dat mentale gezondheid een essentiële rol speelt in de gezondheid van elkeen. Het plan baseert zich op een aanpak doorheen alle levensfasen, van toepassing/toegankelijk voor elkeen en benadrukt het belang van preventie.
Vier objectieven worden vooruit geschoven: 1. een effectief beleid/bestuur inzake geestelijke gezondheidszorg; 2. het voorzien van een allesomvattende mentale gezondheidszorg die samen met voorzieningen van algemeen welzijn geïntegreerd zijn in de gewone leefomgeving; 3. implementatie van strategieën voor promotie en preventie; 4. versterking van informatiesystemen, evidentie en onderzoek.
Het actieplan legt internationaal de focus op het recht op mentale gezondheidszorg voor elkeen, een mensenrecht. Het biedt overheden ook een basis voor een plan van aanpak.
-
Gids naar een nieuw geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren
Gestoeld op het 'Mental Health Action Plan 2013-2020' bekrachtigden de federale en regionale ministers met gezondheid in hun takenpakket op 30 maart 2015 een nationaal plan geestelijk gezondheidsbeleid van kinderen en jongeren 2015-2020.
Het plan omvat maatregelen voor een globale en geïntegreerde aanpak over alle zorgcomponenten heen en dit bij voorkeur in de gewone leefomgeving, met aandacht voor inclusie van alle levensdomeinen.
Binnen dit concept is ook de dimensie vroegdetectie, preventie en gezondheidspromotie van essentieel belang, zodat psychische problemen zoveel als mogelijk kunnen worden voorkomen en niet uitmonden in een kritische situatie.
Op basis van het plan wordt gewerkt met programma’s die gerealiseerd worden door netwerken. De werkingsgebieden van de netwerken vallen samen met de provinciale territoria en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
-
Vlaams actieplan suïcidepreventie 2012-2020
Om de gezondheidsdoelstelling 'Daling van het aantal zelfdodingen tegen 2020 met 20% tegenover 2000' te realiseren, formuleert de Vlaamse overheid strategische doelstellingen en concrete acties in haar actieplan suïcidepreventie 2012-2020.
'Denken en voelen', een raamwerk
There is no health without mental health
Internationale, nationale en Vlaamse actieplannen geestelijke gezondheid
Over welke acties beschikt de JGZ in CLB om bij te dragen tot het mentaal welbevinden van kinderen en jongeren?
- De periodieke en vraaggestuurde contacten tussen leerlingen en hun ouders en de CLB creëren de gelegenheid om op een professionele manier aandacht te hebben voor risicofactoren en signalen van emotionele distress. De kennisname van risicofactoren van psychosociale problemen, het bespreken en wegen van deze factoren in het licht van eventuele beschermende omstandigheden, het omgaan met signalen van onwelbevinden en bij uitbreiding van suïcidedreiging, horen thuis in een professioneel traject dat de CLB-medewerker samen met de leerling moet leiden naar het bieden van de gepaste zorg.
- Een geestelijk gezondheidsbeleid in scholen is een element dat het welbevinden van leerlingen wil bevorderen. Een CLB kan het opzetten en evalueren van dit beleid ondersteunen.
Wat onderzocht/onderzoekt de VWVJ in dit kader?
- Een van de 5 strategieën van het 'Vlaams actieplan suïcidepreventie 2012-2020' is het bevorderen van de deskundigheid en netwerkvorming bij intermediairen. Onder de mogelijke acties werd opgenomen: het ontwikkelen en de implementatie van aanbevelingen en hulpmiddelen voor de preventie van suïcide. Doel is om binnen diverse settings, waaronder de school, handvatten aan te bieden voor tijdige detectie. In dit kader gebeurde in 2014 vanuit de VWVJ 'Een literatuurstudie naar de wetenschappelijke evidentie voor het gebruik van vragenlijsten in de detectie en taxatie van psychosociale problemen en problematische opvoedsituaties.' (zie bijlage)
Ook in het 'Nationaal Plan 2015-2020' komt vroegdetectie als doelstelling aan bod: realiseren van vroegdetectie en -interventie vanuit een samenlevingsgerichte benadering gebaseerd op evidence-based kennis en praktijkgerichte ervaringen. Hieronder valt het volgende actiepunt: realiseren van een wederzijdse advies- en liaisonfunctie, met specifieke aandacht voor de jongste leeftijdsgroep: infants, peuters en kleuters (0 tot 6j.). De geestelijke gezondheidszorg richt zich onder meer naar vroedvrouwen, diensten neonatologie en pediatrie van een algemeen ziekenhuis, consultatiebureaus voor het jonge kind (Kind&Gezin), de preventieve schoolgezondheidssector (CLB), initiatieven in de kinderopvang, scholen, ... voor de herkenning en tijdige detectie van de eerste voorboden van een mogelijke psychische of psychiatrische problematiek bij kinderen en jongeren.
- In 2017 startte het onderzoek naar de haalbaarheid en validiteit van de toepassing van een Vlaamse versie van de online vragenlijst ‘Gezond leven? Check het even!’ bij Vlaamse jongeren van het derde jaar van het secundair onderwijs via het CLB.
‘Gezond leven? Check het even!’ is ontwikkeld en onderzocht als methodiek voor de universele preventie via het CLB-consult voor leerlingen in 3SO/14-jarigen.
De methodiek heeft volgende doelen:
-> de eigen kracht van jongeren ten aanzien van hun leefstijl, gezondheid en welbevinden versterken door hen informatie en advies op maat aan te bieden.
-> vroegtijdige detectie van en interventie voor psychosociale problemen bij jongeren in 3SO
-
Sinds 2018-2019 loopt een onderzoek naar de haalbaarheid en de effecten van de SPARK 36 als gestructureerde gespreksleidraad voor het kleuterconsult.
De ‘SPARK’ staat voor ‘Signaleren van Problemen en Analyseren van Risico bij (opvoeden en ontwikkeling van) Kinderen’ en heeft als doel de zorgbehoeften van ouder(s) van het jonge kind in kaart te brengen om vroegsignalering van opvoed- en ontwikkelingsproblemen mogelijk te maken.
Het is immers gekend dat Early Life Stress - frequente of langdurige hoge stress tijdens het opgroeien van conceptie tot adolescentie - grote negatieve gevolgen kan hebben voor de psychische en lichamelijke gezondheid gedurende het hele leven. [F. Pijpers, Y. Vanneste, F. Feron. ‘Stress bij kinderen: hoe houden we het gezond?’ NCJ 2019]
Het in kaart brengen en bespreekbaar maken is een belangrijke eerste stap naar ondersteuning op maat.