In antwoord op deze vraag vertrekken we eerst vanuit enkele wettelijke gegevens omtrent ‘eerste hulp en dringende verzorging aan de slachtoffers van een ongeval of ongesteldheid’:
- In België is iedereen verplicht hulp te verlenen aan een persoon in nood. Dit geldt overal waar een persoon in groot gevaar is en voor zover de eerstehulpverlener zelf geen gevaar loopt. Je bent verplicht de hulp te bieden die je kent en die je kan geven. (1)
- Het betreft zorg die wordt verleend in situaties die noch voorzien noch gepland zijn.
- Het bijstaan van een persoon in gevaar valt niet onder de onwettige uitoefening van een beroep in de gezondheidszorg voor zover het een uitzonderlijke situatie betreft die niet valt onder de handelingen in het kader van de uitoefening van het beroep (bijv. verpleegkundige werkzaam in CLB die vaccineert). (2)
In de schoolcontext kan het gaan om bijv. algemene EHBO, toedienen van glucagon bij ernstige hypoglycemie, toedienen van een Epipen bij anafylaxie, toedienen van noodmedicatie bij een status epilepticus,… door de leraar.
Voor wat betreft het toedienen van noodmedicatie verwijzen we naar het advies van de Orde der artsen.
Daarnaast zijn sinds 18 maart 2024 ook het KB activiteiten dagelijks leven en het KB bekwame helper van kracht. (3,4) Ze werken beide de Wet van 11 juni 2023 (5) tot wijziging van het artikel 123 van de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015, uit zodat een mantelzorger of een bekwame helper bepaalde technische verpleegkundige verstrekkingen kunnen uitvoeren onder bepaalde voorwaarden.
Dit is een grote stap vooruit die een stevig wettelijk kader biedt om kinderen met bijzondere noden (die omwille van leeftijd of beperking niet in staat zijn de verstrekkingen zelf te doen) alle kansen te bieden om maatschappelijk te participeren (crèche, opvang, school, vrije tijd).
Activiteiten van het dagelijks leven (ADL) kunnen worden uitgevoerd door niet-gezondheidszorgbeoefenaar
- De opsomming van de activiteiten die beschouwd kunnen worden als ADL zijn te raadplegen in de bijlage van het KB. (3) Wat de toediening van medicatie betreft, wordt het volgende beschreven: toedienen van medicatie, met uitzondering van opioïden, via volgende toedieningswegen: oraal (inbegrepen inhalatie), rectaal, vaginaal, oogindruppeling, oorindruppeling, neusindruppeling, percutane weg, overeenkomstig de instructies in de bijsluiter van het geneesmiddel of de instructies van de apotheker, de verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of van de voorschrijvende arts.*
- Toestemming noodzakelijk van de begunstigde of de wettelijke vertegenwoordiger
- Vrijwillig karakter
* De behandelend arts/verpleegkundige kan steeds oordelen dat gezien de specifieke situatie de zorg verleend moet worden door een gezondheidszorgbeoefenaar (dus niet langer ‘ADL’) of gedelegeerd moet worden naar een bekwame helper via instructie of opleiding.
Bekwame helpers kunnen in het kader van hun beroep of een vrijwillige activiteit die buiten een zorginstelling wordt uitgeoefend, zorgen voor personen die in hun dagelijks leven bepaalde verpleegkundige verzorging moeten krijgen.
- Verpleegkundige technische handelingen (bijv. toedienen van insuline, leegmaken urinezak of luchtwegen aspireren) worden door een arts of verpleegkundige gedelegeerd. Zie welke_verpleegkundige_verstrekkingen_zijn_toegelaten.docx
voor de volledige lijst van handelingen.
- Schriftelijke toestemming noodzakelijk van de begunstigde of de wettelijke vertegenwoordiger.
- Schriftelijke toestemming noodzakelijk van de zorgverstrekker die de situatie van de patiënt geëvalueerd heeft en een evaluatie in de toekomst regelmatig voorziet.
- Bekwame helper ontvangt de nodige instructie (toestemming van de zorgprofessional niet op naam van één bekwame helper) of opleiding (toestemming van de zorgprofessional voor een bekwame helper die bij naam wordt genoemd)
- Vrijwillig karakter
Voor meer toelichting, zie www.bekwamehelper.be.
VWVJ april 2024
Bronnen:
- Hulpverleningsplicht is verankerd in Artikel 422bis van het Strafwetboek
- 29 FEBRUARI 2024. - Koninklijk besluit bepalende de lijst van activiteiten die tot het dagelijkse leven behoren, alsmede de voorwaarden waaraan deze activiteiten moeten beantwoorden om als dusdanig te worden beschouwd
- 29 FEBRUARI 2024. — Koninklijk besluit tot vaststelling van de datum van inwerkingtreding van de wet van 11 juni 2023 tot wijziging van artikel 124, 1°, van de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015, teneinde de wetgeving betreffende de uitoefening van technische verpleegkundige verstrekkingen door een mantelzorger of door een bekwame helper, hierin aan te passen, en tot vaststelling van de lijst van de technische verpleegkundige verstrekkingen die kunnen worden toegestaan aan een bekwame helper, alsook de voorwaarden voor de uitoefening ervan en de vereiste opleidingsvoorwaarden voor die toelating.
- Wet van 11 juni 2023 tot wijziging van artikel 124, 1°, van de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015, teneinde de wetgeving betreffende de uitoefening van technische verpleegkundige verstrekkingen door een mantelzorger of door een bekwame helper, hierin aan te passen.