Bloeddruk meten bij kinderen met overgewicht in de jeugdgezondheidszorg
Kist-Van Holthe J, Hirasing R
Tijdschr JGZ. 2012 aug;44(4):69-73
In de Nederlandse JGZ-richtlijn Overgewicht wordt aanbevolen om bij kinderen (>5jaar) met overgewicht de bloeddruk te meten. In dit artikel lichten de auteurs de wetenschappelijke onderbouw van dit advies toe aan de hand van verschillende onderzoeksvragen (prevalentie?, opspoorbaar?, gevolgen voor de gezondheid?, behandelbaar?, kosten?).
Uit studies (2004-2010) bij niet-geselecteerde groepen kinderen uit Portugal, Italië, Canada en de Verenigde Staten blijkt dat bij kinderen met een normaal gewicht hypertensie voorkomt bij 1,3 à 8 %. Bij kinderen met overgewicht is dit 4 tot 14 %. Bij kinderen met obesitas is dit het geval bij 11 tot 24 %. (Bij ernstige obesitas heeft zelfs de helft van de jongeren te kampen met hypertensie.)
M.a.w. de prevalentie van hypertensie stijgt naarmate het overgewicht toeneemt.
Hoewel hypertensie meestal symptoomloos verloopt, leidt hypertensie tot atherosclerose en cardiovasculaire ziekten en nierinsufficiëntie. Uit cohortonderzoek (the Bogolusa Heart Study, the Muscatine Study, the Cardiovascular Risk in Young Finns Study) blijkt dat hypertensie op de kinderleeftijd al bij jongvolwassenen tot arteriosclerose kan leiden. Een derde tot de helft van alle cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit bij volwassenden is te wijten aan hypertensie. In Nederland wordt 30% van de terminale nierinsufficiëntie bij volwassenen veroorzaakt door arteriosclerose.
Hypertensie bij kinderen is opspoorbaar. De bloeddruk wordt gemeten nadat het kind ten minste 5 minuten rustig heeft gezeten. Het manchet moet 2/3 van de ontblote bovenarm bedekken. Met een te smalle band wordt een te hoge bloeddruk gemeten, met een te brede band een te lage bloeddruk. De bekomen waarde kan vergeleken worden met de waarden voorgesteld door de American Academy of Pediatrics (2004). In Nederland wordt een vereenvoudigde tabel gebruikt met afkapwaarden (95e percentiel) voor systolische en diastolische hypertensie per leeftijd: zie hieronder.
| leeftijd (jaren) | systole (mm Hg) | diastole (mm Hg) |
| 5 | 111 | 71 |
| 6 | 114 | 74 |
| 7 | 114 | 76 |
| 8 | 116 | 78 |
| 9 | 118 | 79 |
| 10 | 119 | 80 |
| 11 | 121 | 80 |
| 12 | 123 | 81 |
| 13 | 126 | 81 |
| 14 | 128 | 83 |
| 15 | 131 | 83 |
| 16 | 134 | 85 |
| 17 | 135 | 85 |
| 18 | 135 | 85 |
Het advies is om bij een verhoogde bloeddruk de meting tijdens een 2e contact te herhalen alvorens door te verwijzen.
Hypertensie bij kinderen is behandelbaar. Bij mild verhoogde bloeddruk (tot 10 mmHg boven de Pc95 voor de leeftijd) bij kinderen met overgewicht en obesitas zal in eerste instantie verandering in leefstijl geadviseerd worden: meer bewegen, gezonde voeding, eventueel zoutbeperking. Indien dit onvoldoende succesvol is, wordt een antihypertensivum voorgeschreven. In analogie met de bevindingen bij volwassenen is het aannemelijk dat de behandeling van de hypertensie bij jongeren gunstige effecten zal resorteren voor de latere gezondheid, maar hiervoor zijn (o.w.v. ethische en financiële redenen) geen longitudinale placebo gecontroleerde studies voorhanden die dit zouden kunnen staven.
Ook over de kosteneffectiviteit van 'screenen op hypertensie bij jongeren met overgewicht' zijn geen studies bekend.
De auteurs vermoeden dat vaststellen van hypertensie bij kinderen met overgewicht ouders en kind extra kan motiveren tot aanpak van de gewichtsproblematiek.
Noteer: Ook in 'Deel 3: Praktijkleidraad voor het bijkomend aanbod' van de richtlijn Gewicht (VWVJ, 2018) wordt het meten van de bloeddruk aangehaald als onderdeel van het klinisch onderzoek bij een bijkomend aanbod.