Leuven, 20 juli 2012
Beste coördinator Standaard Vaccinaties,
Beste VWVJ-lid,
De info- en toestemmingsbrieven voor vaccinatie voor schooljaar 2012-2013 zijn vanaf nu te vinden op de website van de VWVJ. Hier volgt de verklaring van de aanpassingen die werden aangebracht in de brieven.
De preventie en aanpak van anafylaxie bij de vaccinatie van kinderen volgens het aanbevolen vaccinatieschema
Recent werd de aanbeveling van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) omtrent de preventie en aanpak van anafylaxie bij vaccinatie van kinderen geactualiseerd. De grootste aanpassingen zijn de volgende:
- De HGR kiest voor een definitie van anafylaxie die in 2007 ontwikkeld werd door de Brighton Collaboration Allergic Reactions Working Group.
- Op basis van de beschikbare wetenschappelijke literatuur en de internationaal bestaande richtlijnen wordt beslist dat allergie voor eiwit niet meer geldt als contra-indicatie bij vaccinatie tegen MBR.
- In het advies van 2004 werd aanbevolen om de dosis van adrenaline aan te passen bij patiënten die β-blokkers, tricyclische antidepressiva en MAO-inhibitoren innemen. Gezien de interindividuele variabiliteit van de respons op adrenaline en gezien het bij de urgente behandeling van anafylaxie weinig realistisch is om uitzonderingen in te bouwen, werd deze uitzondering geschrapt in het advies. Er hoeft in de risico-analyse dus niet meer gevraagd te worden of er medicatie wordt genomen.
De literatuur en volledige aanbeveling is te vinden in het advies van de HGR. De info-en toestemmingsbrieven voor vaccinatie werden aangepast aan de nieuwe aanbeveling.
Lokale reactie rond de injectieplaats
Als reactie op de vaccinatie kan rond de injectieplaats roodheid en zwelling ontstaan.
Een milde lokale reactie na vaccinatie is meestal het gevolg van een lokale ontstekingsreactie op de injectie. Het treedt meestal enkele uren na de inenting op en verdwijnt vanzelf.
Uitgebreide zwelling van lidmaat (Extensive Limb Swelling of ELS) is een gekende bijwerking na een vierde en vijfde dosis DTPa, maar kan ook voorkomen na vaccinatie tegen pneumokokken, tegen
hepatitis B,… (1). Er bestaat nog geen algemeen aanvaarde definitie voor ELS. Meestal begint de reactie binnen de 48 uur na vaccinatie en verdwijnt de zwelling na 4 à 5 dagen zonder restletsels (2). ELS wordt vaker gerapporteerd na een hoger aantal dosissen van DTPa dan na en lager aantal dosissen (1).
De incidentie is verschillend naar gelang de definitie die gebruikt wordt. Een incidentie van de zwelling van de volledige bovenarm van 2% werd beschreven na de vierde of vijfde dosis van DTPa. (3). Roodheid rond de injectieplaats met een diameter ≥ 50 mm werd door Rennels vastgesteld bij 2 tot 10% (afhankelijk van het gebruikte merknaam) na een vierde dosis DTPa. Afhankelijk van de studie wordt na een vijfde dosis DTPa een zwelling met een diameter ≥ 50 mm vastgesteld bij 8-37% (3-5).
De pathofysiologie van reacties rond de plaats van de inenting is complex, waarschijnlijk multifactorieel en nog niet volledig begrepen(6). Sommige auteurs beschouwen ELS als een uitgesproken lokale ontstekingsreactie rond de injectieplaats(1,3). Lokale reacties zouden dan een continuüm vormen van mineure reacties rond de injectieplaats tot ELS. Verschillende bestanddelen van vaccins worden voorgedragen als mogelijke oorzaak, vb aluminium, tetanus- en difterie-toxoid(3). Zwelling van de volledige dij na een vierde dosis DTPa komt vaker voor na vaccinatie met een vaccin dat meer difterie toxoid bevat, dan met een vaccin dat minder toxoid bevat(3).
Een andere hypothese is dat ELS veroorzaakt wordt door een Arthus reactie. Bij dit type III allergische reactie worden lokaal oplosbare immuuncomplexen (antigenen van het vaccin met antilichamen aanwezig in het serum op het moment van de vaccinatie) gevormd die in haarvaten kunnen vastlopen. Als reactie komen ontstekingsmediatoren vrij die weefselschade veroorzaken. Er werd een significant verband gevonden tussen de prevaccinatie antilichaamtiters tegen pertussis- en difterie-toxoid vóór de vijfde dosis DTPa en het voorkomen van ELS (3,4). Respecteer daarom het aanbevolen minimuminterval tussen 2 vaccins.
Een ELS reactie na vaccinatie ziet er indrukwekkend uit. Als het niet herkend wordt, kan het verkeerdelijk gediagnosticeerd worden als infectieuze cellulitis (erysipelas), met onnodige behandeling met antibiotica tot gevolg. Typische kenmerken van erysipelas zijn het acuut begin, de scherp begrensde, drukpijnlijke rode zwelling, en geassocieerde veralgemeende symptomen (vb. frissons, algemene malaise, nausea en braken).
Het optreden van ELS is geen reden om in de toekomst niet meer te vaccineren met een gelijkaardig vaccin. Uit de literatuur blijkt dat ELS niet geassocieerd is met complicaties bij een nieuwe vaccinatie en dat het aanbevolen vaccinatieschema dus moet gerespecteerd worden (8).
- (1) Woo E, Burwen D, Gatumu et al. Extensive limb swelling after immunization: reports to the Vaccine Adverse Event Reporting System. Clinic Infect Dis 2003; 37:351-8.
- (2) Rennels M. Extensive swelling reactions occuring after booster doses of diphteria-tetanus-acellular pertussis vaccines. Semin Pediatr Infect Dis 2003; 14(3):196-8.
- (3) Rennels M, Deloria M, Pichichero M et al. Extensive swelling after booster doses of acellular pertussis-tatanus-diphteria vaccines. Pediatr 2000; 105(1).
- (4) Liese J, Stojanov S, Groeschle J et al. Safety and immunogenicity of Biken acellular pertussis vaccine in combination with diphteria and tetanus toxoid as a fifth dose af four to six years of age. Pediatr Infect Dis J 2001; 20(10):981-8.
- (5) Samenvatting van de kenmerken van het produkt(SPC) van Infanrix-IPV. Datum van herziening: 23 januari 2012.
- (6) Marshall H, Gold M, Gent R et al. Ultrasound examination of extensive limb swelling reactions after diphteria-tatanus-acellular pertussis or reduced-antigen content diphteria-tetanus-acellular pertussis immunization in preschool-aged children. Pediatr 2006; 118(4): 1501-9.
- (7) Rennels M, Black S, Woo E et al. Safety of a fifth dose of diphteria and tetanus toxoid and acellular pertussis vaccine in children experiencing extensive, local reactions to the fourth dose. Pediatr Infect Dis J 2008; 464-5.
Gezien het frequent voorkomen van ELS, wordt deze bijwerking nu ook vermeld in de info-en toestemmingsbrief en op de bevestigingsbrief van Infanrix-IPV.
Wijzigingen in het aanbod van vaccins door CLB
In de brief die het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid in juni naar de CLB stuurde, worden enkele wijzigingen in het aanbod van vaccins voor CLB vermeld. Hier kort samengevat:
- Vanaf september zullen hepatitis B vaccins enkel nog voorzien worden voor inhaalvaccinatie;
- Imovax Polio zal niet meer in het aanbod voor CLB zitten. Voor zeer uitzonderlijk gevallen rond poliovaccinatie, kan contact opgenomen worden met Geert Top.
Het aanbod aan info- en toestemmingsbrieven werd hieraan aangepast.
Een goede start van het nieuwe schooljaar,
Anouk Vanlander
Wetenschappelijk medewerker VWVJ