BEN JE OP ZOEK NAAR EEN GESPREKSLEIDRAAD VOOR HET SYSTEMATISCH CONTACT VAN DE EERSTE KLEUTERS MET OUDERS?
DAN IS DIT MISSCHIEN IETS VOOR JOU!
Onderzoeksproject – VWVJ – Universitair Medische Centrum Utrecht – Vlaamse Overheid
Aan de Internetten Samenwerkingscel
Aan de CLB-directeurs
Aan de CLB-medewerkers
Een kleuterconsult met de ouder(s) is voor de CLB-medewerker een gelegenheid om door een gesprek zowel de ontwikkeling van het jonge kind, als de opvoedingsvragen en -noden met de ouder(s) te bespreken en in kaart te brengen.
Om effectief en efficiënt te zijn, dient zo’n interventie gestructureerd, betrouwbaar, valide en maximaal onderbouwd te zijn. In Nederland werd een instrument ontwikkeld dat hier mogelijks aan tegemoet komt, met name de SPARK.
De SPARK is een middel dat de jeugdverpleegkundige op het consultatiebureau toelaat via een gestructureerd vraaggesprek opvoed- en ontwikkelingsproblemen bij jonge kinderen (leeftijd 18 maanden) in beeld te brengen.
In het voorjaar van dit jaar voerde de VWVJ prospectie naar de mogelijkheden van dergelijk instrument voor het kleuterconsult in het CLB. Het bleek bijzonder interessant om het nader te onderzoeken.
SPARK IN NEDERLAND
De ‘SPARK’ staat voor ‘Structured Problem Analysis of Raising Kids’ of in het Nederlands: ‘Signaleren van Problemen en Analyse van Risico bij (opvoeden en ontwikkeling van) Kinderen’. SPARK heeft als doel de zorgbehoefte van ouder(s) van het jonge kind in kaart te brengen om vroegsignalering van opvoed- en ontwikkelingsproblemen mogelijk te maken. Het instrument is een leidraad voor een gestructureerd vraaggesprek waarin het perspectief en de ervaring van de ouder wordt gecombineerd met de expertise van de JGZ-professional. Verschillende ontwikkelingsdomeinen worden besproken met aandacht voor het kind, het gezin, én het opvoedingsklimaat. Samen met de ouders komt de JGZ-professional tot een onderbouwde inschatting van de eventuele nood aan vervolgacties.
Oorspronkelijk werd dit nieuwe instrument ontwikkeld en gevalideerd voor de leeftijd van 18 maanden (SPARK 18). Vanuit preventief perspectief en omdat de ontwikkeling van kinderen ook transitiemomenten kent, werd een vergelijkbaar gespreksprotocol opgesteld om de zorgbehoeften van aanstaande ouders in kaart te brengen, de zogenaamde PreSPARK. Recent werd een versie voor 5-jarigen (60 maanden) ontwikkeld voor de overgangsfase van kleuter naar lager schoolkind. Deze SPARK 60 wordt momenteel gevalideerd in Nederland.
VLAANDEREN BLEEF NIET ACHTER
In het kader van een masteropleiding Jeugdgezondheidszorg werd een beperkt haalbaarheidsonderzoek opgezet naar het gebruik van de SPARK-18 in een consultatiebureau van Kind en Gezin. In 2016 werd een kleinschalig pilootproject uitgevoerd in enkele consultatiebureaus in de regio Roeselare om de aanvaardbaarheid en de praktische haalbaarheid van de toepassing van de SPARK-18 in deze setting na te gaan. Vijf verpleegkundigen van drie consultatiebureaus in deze regio namen deel aan het onderzoek. De resultaten waren zeer positief zowel voor de ouders als de CB-verpleegkundigen.
“Zowel uit de grote studies van Ingrid Staal en Henk van Stel in Zeeland, als uit dit kleine pilootproject in Roeselare, komen er heel veel positieve punten naar voren. Het is dus zeker wenselijk om dit instrument verder te bekijken en eventueel onderzoek te doen naar implementatie” (Deschoemaeker, 2016)
WAT MAAKT DE SPARK INTERESSANT?
De SPARK 18 blijkt valide en betrouwbaar te zijn.
De methodiek van de SPARK is ook interessant voor de CLB-praktijk en dit om volgende redenen:
- Het instrument biedt structuur aan een gesprek met ouders en zorgt ervoor dat niets vergeten wordt. Het helpt de professional om delicate onderwerpen bespreekbaar te maken. Het gestructureerde gesprek levert de professional meer informatie op over het kind en diens omgeving en is geschikt voor het consult.
- De benadering van de SPARK sluit naadloos aan bij de uitgangspunten van het handelingsgericht werken. In een open dialoog met ouders worden diverse aspecten van het opgroeien en opvoeden van het kind besproken, wat resulteert in een gezamenlijk besluit over de wenselijke aard en omvang van ondersteuning.
- De jeugdverpleegkundigen en de ouders staan positief tegenover het gebruik van de SPARK. Ouders zijn tevreden over de bevraging en krijgen de info op maat. Voor de verpleegkundige laat het instrument persoonlijke reflectie en professionele coaching toe.
- Het instrument draagt bij tot een uniforme manier van werken. Het maakt niet uit welke verpleegkundige de vragenlijst afneemt, de risico-inschatting wordt niet beïnvloed door de afnemer.
Naast deze waardevolle punten omvat het instrument ook enkele aandachtspunten:
- De SPARK 18 is een tijdsintensief instrument. Een gemiddelde afname van de SPARK duurt 30 min.
- De SPARK 60 werd ontwikkeld voor de leeftijd van een vijfjarige kleuter. Een versie voor de leeftijd van drie jaar is nog in ontwikkeling (transitiemoment Vlaamse context).
VLAANDEREN BLIKT VOORUIT: STUDIE VWVJ
De VWVJ zal in samenwerking met de ontwikkelaars van de SPARK: a) een nieuw SPARK instrument ontwikkelen voor de jonge kleuter in Vlaanderen, voorzien najaar 2018 en b) een haalbaarheidsstudie opzetten naar het gebruik van de gespreksleidraad binnen een kleuterconsult met ouders.
Voor dit onderzoek wordt advies en goedkeuring gevraagd van de medisch ethische commissie van de KU Leuven.
BIJ DEZE ... EEN WARME OPROEP AAN VERPLEEGKUNDIGEN IN HET CLB OM ZICH KANDIDAAT TE STELLEN VOOR DEELNAME AAN DE HAALBAARHEIDSSTUDIE TIJDENS HET VOORJAAR 2019
Graag recruteren we 10 à 15 CLB-verpleegkundigen die samen met ons de haalbaarheid van het nieuwe instrument willen onderzoeken en zich tegelijk wensen te professionaliseren in de gespreksvoering met ouders tijdens een kleuterconsult.
Deelnemende centra verbinden zich ertoe de CLB-verpleegkundige gedurende 5 trainingssessies (4 werkdagen) vrij te roosteren voor coaching- en trainingssessies met als doel expertise op te bouwen in deze methodiek.
Als CLB-verpleegkundige ga je reeds na de eerste sessie actief aan de slag met het instrument. De trainingssessies zijn voorzien op:
- Eerste sessie: vrijdag 25.01.19 van 9.30 - 15.00 uur (tussen de eerste en tweede sessie plant u 1- 3 contactmomenten met de SPARK)
- Tweede sessie: vrijdag 8.02.19 van 9.30 uur – 16.00 uur (tussen de tweede en de derde sessie plant u min. 10 contactmomenten met de SPARK)
- Derde sessie: dinsdag 19.03.19 van 9.30 uur – 16.00 uur (tussen de derde en de vierde sessie werkt u verder met de SPARK)
- Vierde sessie: dinsdag 7.05.19 van 9.30 uur – 12.30 uur (tussen de vierde en de vijfde sessie werkt u verder met de SPARK)
- Vijfde sessie: dinsdag 4.06.19 van 9.30 uur – 11.30 uur of 12.30- 14.30 uur.
Locatie nog te bepalen, afhankelijk van geografische spreiding van deelnemers.
Ter ondersteuning is een handleiding voorzien.
Je zal gevraagd worden om de ouders te informeren over het lopende onderzoek.
Je brengt de ingevulde SPARK-documenten mee naar de trainingssessies en je brengt gescoorde (door jezelf en de ouders) tevredenheidsvragenlijsten mee tussen de derde en de vierde trainingssessie.
Intekenen voor oproep tot deelname aan de haalbaarheidsstudie kan via ann.keymeulen@vwvj.be vóór 20 oktober met vermelding van:
- je naam en de bijhorende contactgegevens;
- een vermelding van het geschatte aantal kleuterconsulten dat je met de SPARK in het schooljaar 2018-19 wil afnemen (We vragen een engagement om ernaar te streven zeker 30 kleuterconsulten met de SPARK uit te voeren doorheen het traject van januari- juni);
- de regio van tewerkstelling;
- en een korte motivatie waarom je graag wenst deel te nemen.
De selectie van deelname gebeurt verder op basis van regionale en demografische spreiding. Een belangrijk inclusiecriterium: de verpleegkundige voert het kleuterconsult binnen het universeel basisaanbod zelfstandig uit.
Vanaf 28 oktober zullen de deelnemers voor de haalbaarheidsstudie persoonlijk worden gecontacteerd. Wie intekent, wordt doorheen het traject van dichtbij ondersteund door de VWVJ.
Voor vragen kan u steeds terecht bij Monica Bulcke (monica.bulcke@vwvj.be, 0494/34.07.98) of Ann Keymeulen (0499/36.10.79).
Met vriendelijke groet,
het VWVJ team
Dr. Moniek De Keyser, voorzitter van de VWVJ
Prof. Karel Hoppenbrouwers en Prof. Corinne Vandermeulen, Jeugdgezondheidszorg, KU Leuven